Λεπτοσπείρωση: Τι είναι, πως κολλάει και πως θεραπεύεται

Λεπτοσπείρωση. Γιατί έχει αρχίσει να απασχολεί ξανά την επιστημονική κοινότητα αλλά και όλο τον κόσμο αυτή η... ξεχασμένη ασθένεια; Περί τίνος πρόκειται; Η λεπτοσπείρωση είναι μια ασθένεια που προκαλείται από το βακτήριο Leptospira.  Ένας άνθρωπος μπορεί να κολλήσει αφού έρθει σε επαφή με μολυσμένο νερό, έδαφος ή ούρα μολυσμένου ζώου. Η μόλυνση μπορεί να έρθει μέσω ενός γδαρσίματος στο δέρμα, ενός κοψίματος ή ακόμα και από τα μάτια, τη μύτη και το στόμα. Η λεπτοσπείρωση αποτελεί μια ζωονοσογόνο ασθένεια, που σημαίνει ότι μεταδίδεται μεταξύ ζώων και ανθρώπων. Ένας άνθρωπος μπορεί να μολυνθεί από τα εξής:

• απευθείας επαφή με ούρα ή γενετικό υλικό από μολυσμένο με το βακτήριο ζώο
• επαφή με μολυσμένο νερό ή χώμα
• κατανάλωση τροφής ή πόση νερού που έχουν μολυνθεί

Ποιοί κινδυνεύουν περισσότερο να κολλήσουν λεπτοσπείρωση;

Ένας άνθρωπος μπορεί να κολλήσει λεπτοσπείρωση ασχέτως με το που ζει. Όμως είναι πιο συνηθισμένη ασθένεια σε τροπικές περιοχές και πιο θερμά κλίματα με πολλή βροχή κάθε χρόνο. Υπάρχουν αυξημένες πιθανότητες να κολλήσει λεπτοσπείρωση ένας άνθρωπος που ζει ή ταξιδεύει σ' αυτές τις περιοχές:

• Ωκεανία (Αυστραλία, Νέα Ζηλανδία και νησιά του Ειρηνικού ωκεανού)
• Καραϊβική
• Μέρη της υποσαχάριας Αφρικής δηλαδή χώρες που βρίσκονται πλήρως ή εν μέρει νοτίως της Σαχάρας
• Μέρη της Λατινικής Αμερικής
• Βόρεια και Νότια Ασία

Ξεσπάσματα διάδοσης της λεπτοσπείρωσης έχουν παρατηρηθεί και στις ΗΠΑ μετά από πλημμύρες σε Χαβάη, Φλόριντα και Πουέρτο Ρίκο. Επίσης ψυχαγωγικές δραστηριότητες σε νερό, ειδικά αυτές που βάζουν έναν άνθρωπο σε μεγάλης διάρκειας επαφή με μολυσμένο νερό, αυξάνουν τον κίνδυνο μόλυνσης με λεπτοσπείρωση. Αυτό περιλαμβάνει δραστηριότητες όπου ο άνθρωπος βάζει το κεφάλι κάτω από το νερό και είναι πιθανό να πιει μερικό, π.χ. ράφτινγκ, κολύμβηση και ιστιοπλοΐα. Ο κίνδυνος για μόλυνση με το βακτήριο της λεπτοσπείρωσης μεγαλώνει σε περιόδους με μεγάλες βροχοπτώσεις και πλημμύρες. 

Πόσο συνηθισμένη είναι η λεπτοσπείρωση σε ανθρώπους;

Υπολογίζεται ότι περισσότερο από ένα (1) εκατομμύριο άνθρωποι παγκοσμίως κολλάνε το βακτήριο της λεπτοσπείρωσης κάθε χρόνο. Περίπου οι 60.000 απ' αυτούς πεθαίνουν λόγω της ασθένειας. 

Ποιές είναι οι φάσεις της λεπτοσπείρωσης;

Η λεπτοσπείρωση χωρίζεται σε δύο φάσεις: την λεπτοσπειρεμική (οξεία) φάση και την ανοσοποιητική (καθυστερημένη) φάση. Μπορεί ένας άνθρωπος να έχει ήπια συμπτώματα ή καθόλου συμπτώματα στην πρώτη φάση λεπτοσπείρωσης. Μερικοί άνθρωποι αναπτύσσουν πολύ έντονα συμπτώματα στη δεύτερη φάση, την ανοσοποιητική. 

Λεπτοσπειρεμική φάση 

Κατά την λεπτοσπειρεμική / leptospiremic φάση (επίσης αποκαλείται σηψαιμική) ο άνθρωπος είναι πιθανό να βιώσει μια απότομη «επίθεση» συμπτωμάτων που μοιάζουν πολύ με αυτά τις γρίπης. Αυτό συνήθως αρχίζει μέσα σε 14 ημέρες μετά τη μόλυνση. Διαρκεί μεταξύ τριών (3) και 10 ημερών. 

Σε αυτή τη φάση τα βακτήρια βρίσκονται στο αίμα και μετακινούνται προς τα όργανα. Τα τεστ αίματος θα δείξουν τα σημάδια της μόλυνσης. 

Ανοσοποιητική φάση

Κατά την ανοσοποιητική / immune φάση, το βακτήριο της Leptospira έχει μετακομίσει από το αίμα στα όργανα. Το βακτήριο στοχεύει περισσότερο στα νεφρά τα οποία παράγουν ούρα. Τα τεστ ούρων θα δείξουν αν υπάρχουν ίχνη του βακτηρίου και θα βρεθούν αντισώματα για τη Leptospira στο αίμα. 

Ένας μικρός αριθμός ανθρώπων θα γίνουν πολύ άρρωστοι με το σύνδρομο Weil σ' αυτή τη φάση. Το σύνδρομο Weil προκαλεί εσωτερική αιμορραγία, βλάβη στα νεφρά και έντονο κίτρινο χρώμα στο δέρμα και τα μάτια (ίκτερο).

Συμπτώματα και αιτίες λεπτοσπείρωσης

Μερικοί άνθρωποι βιώνουν συμπτώματα που μοιάζουν με της γρίπης όταν προσβάλλονται από λεπτοσπείρωση ενώ μερικοί δεν έχουν καθόλου. Σε σοβαρές περιπτώσεις λεπτοσπείρωσης είναι πιθανό να υπάρξει το σύμπτωμα της εσωτερικής αιμορραγίας και της βλάβης των οργάνων. 

Σε οξείες περιπτώσεις λεπτοσπείρωσης, τα συμπτώματα έρχονται ξαφνικά και περιλαμβάνουν τα εξής:

• υψηλός πυρετός
• κόκκινα μάτια
• πονοκέφαλος
• ανατριχίλα
• μυϊκοί πόνοι
• κοιλιακοί πόνοι
• ναυτία και εμετός
• διάρροια
• κίτρινο δέρμα και μάτια (ίκτερος)
• εξανθήματα

Σε πολύ έντονες περιπτώσεις λεπτοσπείρωσης, δηλαδή το σύνδρομο Weil, τα συμπτώματα είναι πιθανό να αρχίσουν τρεις (3) ή 10 μέρες αργότερα και περιλαμβάνουν τα εξής:

• αιμόπτυση (βήχας με αίμα)
• πόνος στο στήθος
• δυσκολία στην αναπνοή
• πολύ έντονο κιτρίνισμα σε δέρμα και μάτια
• πολύ σκούρα / μαύρα κόπρανα
• αιματουρία (ούρα με αίμα)
• μείωση της ποσότητας ούρων
• επίπεδα κόκκινα σημάδια στο δέρμα που μοιάζουν με εξανθήματα 

Τι προκαλεί λεπτοσπείρωση;

Το βακτήριο που ονομάζεται Leptospira προκαλεί λεπτοσπείρωση. Το βακτήριο μπαίνει στο σώμα ενός ανθρώπου μέσω του στόματος, της μύτης, των ματιών ή μέσω του δέρματος. Άμεσα μπαίνει στο αίμα και μέσω αυτού «ταξιδεύει» στα όργανα και εστιάζει κυρίως στα νεφρά, δηλαδή τα όργανα που «καθαρίζουν» το αίμα. 

Τα νεφρά έχουν την ικανότητα να... ξεφορτώνονται μη απαραίτητα τοξικά μέσω της ούρησης. Τα βακτήρια αποβάλλονται από τα νεφρά μέσω της ούρησης κι αυτό σημαίνει ότι η λεπτοσπείρωση μπορεί να διαδοθεί και σε άλλους ανθρώπους ή ζώα. 

Πως εξαπλώνεται η λεπτοσπείρωση;

Η λεπτοσπείρωση συνήθως εξαπλώνεται στους ανθρώπους από τα ζώα και δη τα ούρα τους που περιέχουν το βακτήριο που ονομάζεται Leptospira. Σχεδόν κάθε θηλαστικό (π.χ. ποντίκια, σκύλοι, άλογα, γουρούνια, αγελάδες) μπορούν να κολλήσουν λεπτοσπείρωση. Είναι πιθανό να έχουν λίγα ή καθόλου συμπτώματα της ασθένειας. 

Τα ζώα με λεπτοσπείρωση μπορεί να μολύνουν το νερό, το έδαφος (χώμα) και έτσι μεταδίδεται το βακτήριο της λεπτοσπείρωσης σε άλλα ζώα αλλά και τους ανθρώπους. Μπορεί να κολλήσει κανείς λεπτοσπείρωση από τα εξής:

• μέσω της απευθείας επαφής με μολυσμένα ούρα ή σωματικά υγρά είτε ανθρώπου είτε ζώου
• μέσω της πόσης μολυσμένου νερού 
• μέσω της απευθείας επαφής του στόματος, της μύτης, των ματιών ή του δέρματος με μολυσμένο έδαφος, άνθρωπο ή ζώο

Αρκετοί άνθρωποι μπορούν να κολλήσουν λεπτοσπείρωση κατευθείαν (σε γενικό ξέσπασμα) μετά από έντονες βροχές και πλημμύρες. Τα νερά της πλημμύρας καταλήγουν στα ποτάμια, τις λίμνες και τα κανάλια με συνέπεια να μεταφέρονται παντού τα βακτήρια. Η λεπτοσπείρωση θεωρείται σπάνια μεταδοτική απευθείας από έναν άνθρωπο στον άλλο. 

Πως γίνεται η διάγνωση λεπτοσπείρωσης;

Ο γιατρός θα διαγνώσει αν έχει προσβληθεί ένας άνθρωπος από λεπτοσπείρωση με φυσική εξέταση. Θα κάνει τεστ αίματος και ούρων. Με μια βελόνα θα πάρει αίμα από τό χέρι ενώ θα ζητήσει από τον ασθενή να ουρήσει σε ένα ειδικό κυπελλάκι για να γίνει ανάλυση του δείγματος. Επίσης θα κάνει ερωτήσεις σχετικά με τα συμπτώματα που εμφανίζει ένας ασθενής αλλά πιθανότατα και για το πρόσφατο ιστορικό ταξιδίων ή τις επαφές που είχε. Αν κάποιος είναι πολύ άρρωστος, τα συμπτώματά του είναι έντονα, δεν αποκλείεται να γίνει και ακτινογραφία. 

Πως θεραπεύεται η λεπτοσπείρωση;

Ο γιατρός θα επιχειρήσει να θεραπεύσει τη λεπτοσπείρωση με αντιβιοτικά. Σε ήπιες περιπτώσεις δεν αποκλείεται να ζητηθεί από τον ασθενή να κρατήσει σημειώσεις σχετικά με τα συμπτώματα εφόσον αισθανθεί καλύτερα δίχως κάποιου είδους θεραπεία. 

Αν ωστόσο υπάρχουν έντονα συμπτώματα λεπτοσπείρωσης, ο ασθενής πιθανότατα θα παραμείνει στο νοσοκομείο για αντιμετώπισης της κατάστασης. Ο γιατρός θα δώσει αντιβιοτικά κατευθείαν μέσω ένεσης / ορού ώστε να μπει άμεσα στο αίμα. Το αν θα χρειαστούν επιπρόσθετες θεραπείες εξαρτάται από το αν και ποιά όργανα έχουν ήδη επηρεαστεί. Τι είδους φάρμακα και διαδικασίες χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση της λεπτοσπείρωσης;

Αντιβιοτικά: Οι τύποι αντιβιοτικών που θεραπεύουν / αντιμετωπίζουν την λεπτοσπείρωση περιλαμβάνουν doxycycline, amoxicillin, ampicillin, penicillin-G και ceftriaxone. Ο γιατρός θα αποφασίσει τι θα χρησιμοποιήσει με βάση την ένταση των συμπτωμάτων και το ιατρικό ιστορικό.

Μηχανικός εξαερισμός / αναπνοή: Αν τα πνευμόνια έχουν μολυνθεί με το βακτήριο της λεπτοσπείρωσης θεωρείται δεδομένο ότι θα υπάρχει μεγάλη δυσκολία στην αναπνοή του ασθενή και γι' αυτό θα χρειαστεί η βοήθεια ενός μηχανήματος για καλύτερη αναπνοή. Η σύνδεση με το μηχάνημα θα γίνει με τον ασθενή σε αναισθησία. 

Πλασμαφαίρεση: Λέγεται και ανταλλαγή πλάσματος η πλασμαφαίρεση η οποία θα βοηθήσει τον ασθενή αν βρίσκεται σε κίνδυνο να υποστεί ζημιά κάποιων οργάνων από την λεπτοσπείρωση. Κατά την διαδικασία ο γιατρός αφαιρεί αίμα και μια μηχανή διαχωρίζει το πλάσμα από το αίμα και το αντικαθιστά με άλλο πλάσμα. Τότε το αίμα επανεισάγεται στον οργανισμό. 

Πως γίνεται διαχείριση των συμπτωμάτων της λεπτοσπείρωσης;

Σε ήπιες περιπτώσεις ο γιατρός θα συστήσει κάποιες θεραπείες στον ασθενή, προκειμένου εκείνος να αισθανθεί καλύτερα. Πρόκειται για μη συνταγογραφημένα φάρμακα όπως η ιβουπροφαίνη, η ναπροξίξη και η ακεταμινοφαίνη. Αυτά τα φάρμακα θα βοηθήσουν τον ασθενή να ανακουφιστεί από τον όποιο πόνο και φυσικά να «ρίξει» τον πυρετό. 

Πως προλαμβάνεται η λεπτοσπείρωση;

Ο καλύτερος τρόπος για να προστατέψει κανείς τον εαυτό του από το να προσβληθεί από την λεπτοσπείρωση είναι να μην έρθει σε επαφή (είτε να πιει, είτε να κολυμπήσει) με νερό που πιθανώς είναι μολυσμένο από ούρα ζώων. Αυτό περιλαμβάνει βεβαίως και περιόδους με πλημμύρες. Άλλοι τρόποι πρόληψης περιλαμβάνουν τα εξής:

• Λήψη προληπτικών φαρμάκων. Αν ένας άνθρωπος σκοπεύει να ταξιδέψει σε περιοχές της γης όπου υπάρχουν κρούσματα λεπτοσπείρωσης είναι καλό να ρωτήσει τον γιατρό του για φάρμακα που θα βοηθήσουν στην προφύλαξη από το να κολλήσει τον ιό. 
• Αποφυγή επαφής με ζωά που πιθανώς έχουν λεπτοσπείρωση.
• Χρήση προστατευτικών ρούχων και παπουτσιών αν κάποιος εργάζεται με ζώα. 
• Χρήση προστατευτικών ρούχων και παπουτσιών αν κάποιος πρέπει να έρθει σε επαφή με νερό ή έδαφος που μπορεί να έχει προσβληθεί από το βακτήριο της λεπτοσπείρωσης.
• Αποφυγή θαλάσσιων σπορ και κολύμπι σε λίμνες και ποτάμια. 
• Αποφυγή πόσης νερού από λίμνες, ποτάμια και κανάλια δίχως να βραστεί προηγουμένως. 
• Χρήση γαντιών εφόσον κάποιος πρόκειται να ακουμπήσει νεκρό ζώο, σχολαστικό πλύσιμο των χεριών μετά. 
• Κάλυψη ανοιχτών πληγών με αδιάβροχο ρουχισμό.

Τελικό συμπέρασμα

Τι μπορεί να περιμένει κανείς αν έχει λεπτοσπείρωση; Οι περισσότερες περιπτώσεις είναι ήπιες και συνήθως δεν χρειάζονται κάποια θεραπεία. Ο γιατρός θα παρατηρεί βεβαίως την εξέλιξη του ασθενούς και αν χρειάζεται να παρέμβει. 

Αν τα συμπτώματα χειροτερέψουν ή αν προκύψουν νέα συμπτώματα είναι ξεκάθαρο ότι θα πρέπει ο ασθενής να απευθυνθεί άμεσα στον γιατρό του. Οι ήπιες περιπτώσεις λεπτοσπείρωσης διαρκούν μερικές μέρες έως μερικές εβδομάδες. Σε περίπτωση έντονων συμπτωμάτων λεπτοσπείρωσης ένας ασθενής μπορεί να χρειαστεί να παραμείνει στο νοσοκομείο έως και δύο εβδομάδες. Και πιθανότατα θα χρειαστεί κάποιους μήνες έως ότου αναρρώσει πλήρως. 

Η λεπτοσπείρωση είναι σπάνια μεταδοτική από άνθρωπο σε άνθρωπο γι' αυτό και ένας άνθρωπος μπορεί να επιστρέψει στη δουλειά του ή τις υποχρεώσεις του εφόσον αισθανθεί καλύτερα. Περίπου το 1% των ανθρώπων που κολλάνε λεπτοσπείρωση εμφανίζουν πολύ έντονα συμπτώματα (σύνδρομο Weil), οι υπόλοιποι έχουν ήπια ενώ τις περισσότερες φορές έρχονται και φεύγουν μόνα τους. 

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Το περιεχόμενο του παρόντος διαδικτυακού ιστοτόπου δεν αποτελεί και δεν μπορεί να εκληφθεί ως ιατρική συμβουλή, διάγνωση, θεραπεία ή υπόδειξη. Όλες οι πληροφορίες παρέχονται στους αναγνώστες από επαγγελματίες υγείας, αποκλειστικά και μόνο για ενημερωτικούς σκοπούς. Δεν υπάρχει καμία πρόθεση το περιεχόμενο αυτό να υποκαταστήσει την εξατομικευμένη ιατρική συμβουλή, διάγνωση, πρόγνωση ή θεραπεία.

Χώρος ζωής, σημείο φροντίδας #carespot